เมื่อเห็นคนรู้จักแชร์ “ข่าวปลอม” คุณจะทำอย่างไร?

นี่เป็นหนึ่งในคำถามที่เกิดขึ้นในห้องบรรยาย Fact-checker Workshop ที่จัดขึ้นจากความร่วมมือของ Cofact โดยคุณเก๋ - สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้งภาคีโคแฟค (ประเทศไทย) Social Enterprise ที่อยากให้ผู้คนในสังคมมีอาวุธพร้อมรับมือกับด้านมืดของข้อมูลข่าวสาร และ Tellscore แพลตฟอร์มการตลาดอินฟูลเอนเซอร์ที่อยากให้โลกออนไลน์เป็นพื้นที่ที่น่าอยู่มากขึ้น โดยผู้เข้าฟังบรรยายในครั้งนี้คืออินฟลูเอนเซอร์และนักศึกษาที่มีความสนใจ

อินฟลูเอนเซอร์กับทักษะ “เอ๊ะ”

ในปัจจุบันคงมีน้อยคนมากที่จะไม่ทราบว่า “อินฟลูเอนเซอร์” มีอิทธิพลทางการสื่อสารกับผู้คนในสังคมมากแค่ไหน นี่จึงเป็นเหตุผลที่อินฟลูเอนเซอร์ควรมีทักษะ “Fact Checking” หรือที่เราเรียกกันง่ายๆ ว่าเป็นทักษะ “เอ๊ะ” เพื่อไว้ใช้ตรวจสอบข่าวสารและป้องกันการส่งต่อข่าวปลอมหรือข่าวลวงที่อาจจะสร้างผลกระทบในวงกว้าง

ทักษะ “เอ๊ะ” เช็คข่าวปลอมและข่าวลวงที่ใครๆ ก็ใช้ได้

คุณพีรพล อนุตรโสตถิ์ Fact-checker ที่ได้รับการรับรองจาก Google News Initiative (GNI) และผู้จัดการศูนย์ชัวร์ก่อนแชร์ สำนักข่าวไทย อสมท ซึ่งเป็นวิทยากรในการบรรยายให้คำแนะนำขั้นตอนการตรวจสอบไว้ดังนี้

เริ่มต้นด้วยความสงสัยและการหยุด (ส่งต่อ) เพื่อตรวจสอบข้อสงสัย ไม่ว่าจะเป็นในแง่ของเนื้อหา ที่มา เจ้าของข้อมูล ก็สามารถใช้เป็นข้อสังเกตได้ทั้งหมด แม้กระทั่งข้อมูลที่เป็นงานวิจัยก็ยังไม่สามารถเชื่อถือได้เสมอไป เพราะมีระดับความน่าเชื่อถือหลายระดับ ซึ่งการตรวจสอบข้อมูลเหล่านี้ก็แยกออกได้เป็น 3 ด้าน คือ

สืบหาต้นตอ ไม่ว่าจะเป็นการหาคนต้นเรื่อง หรือคนโพสต์คนแรก
วิเคราะห์ที่มา เพื่อหาวัตถุประสงค์ที่ซ่อนอยู่ใต้ข่าวสารที่ปล่อยออกมา
ตรวจสอบเนื้อหา ว่ามีความเป็นจริงมากน้อยแค่ไหน

คุณพีรพลยังชี้ให้เห็นอีกว่าในฐานะที่อินฟลูเอนเซอร์เป็นผู้มีอิทธิพลทางการสื่อสาร จึงควรมีบทบาทในการ “จับผิด หักล้าง สร้างภูมิ” ให้กับผู้คนในสังคมไปพร้อมๆ กับการทำงานของตนเอง นอกจากนี้ยังควรมีแผนการรับมือเมื่อเกิดการส่งต่อข่าวลวงข่าวปลอมออกไปโดยไม่ตั้งใจด้วย

Fact-checking ทักษะที่ไม่ได้ดีต่อแค่สังคม แต่ยังทำรายได้ได้จริง

แม้ทักษะ Fact-checking จะดูเป็นทักษะที่เหมือนเอาไว้ป้องกันตัวเองและเอาไว้ทำเพื่อสังคมเป็นหลัก แต่จริง ๆ แล้วท่ามกลาง ภาวะข้อมูลระบาด (Infodemic) ที่ทำให้สังคมทั่วโลกต้องต่อสู้กับการแพร่กระจายของข่าวปลอม ทักษะนี้จะช่วยสร้างรายได้ให้กับอินฟลูเอนเซอร์ได้ โดยคุณสุวิตา จรัญวงศ์ CEO & Co-Founder จาก Tellscore กล่าวว่าในปัจจุบันมีหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนที่ให้ความสำคัญในประเด็นเหล่านี้และพร้อมที่จะร่วมงานกับอินฟลูเอนเซอร์ที่สามารถให้ความเข้าใจกับประชาชนได้ เช่น หน่วยงานที่มีหน้าที่กำกับดูแลด้านนี้ ไม่ว่าจะเป็นตำรวจไซเบอร์ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม เป็นต้น ซึ่งอินฟลูเอนเซอร์ที่สนใจก็ควรมีการทำคอนเทนต์ด้าน Fact Check อย่างสม่ำเสมอ

คุณสุวิตายังแนะนำเพิ่มเติมอีกว่าสำหรับอินฟลูที่ยังไม่เคยทำคอนเทนต์ในรูปแบบนี้สามารถเริ่มจากการแบ่งปันแนวคิดและทักษะ Fact Checking เล็กๆ น้อยๆ ให้กับผู้ติดตามก่อนได้

หลังจากอ่านบทความนี้จบ คิดว่าหลายคนน่าจะมีคำตอบสำหรับคำถามที่เราถามไว้ตั้งแต่ต้นบทความแล้ว ติดตามเรื่องราวเกี่ยวกับทักษะ Fact Checker ในแง่มุมอื่นๆ ที่ Tellscore จะนำเสนอได้ที่นี่ในโอกาสต่อไปนะคะ

“Fact checking” ทักษะแห่งยุค ที่อินฟลูต้องมี

อัปเดต Skill ที่ใคร ๆ ก็ควรต้องมีในยุคที่ข่าวสารล้นโลก